Μέρος 1ο
Ο Τριαδικός Θεός στην Παλαιά Διαθήκη
Εμφανίζεται ο Τριαδικός Θεός στην Παλαιά Διαθήκη;
π. Ι. Ρωμανίδης
Πηγή:
"Εμπειρική Δογματική τής
Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις τού π.
Ι. Ρωμανίδη" Τόμος Β΄. Τού σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου και αγ.
Βλασίου Ιεροθέου.
Η ορολογία των Πατέρων και των Οικουμενικών Συνόδων της
Εκκλησίας για τον Τριαδικό Θεό αποδίδεται με τους όρους
πρόσωπο, υπόσταση, φύση, ουσία, ενέργεια και τρόπος
υπάρξεως.
Επειδή οι όροι αυτοί στην εποχή των Πατέρων
χρησιμοποιούνταν πρωταρχικά από τους φιλοσοφούντες
Χριστιανούς, για να κατανοήσουν λογικά τον Τριαδικό Θεό,
γι' αυτό οι Πατέρες της Εκκλησίας ενέταξαν αυτούς τους
όρους στην ορολογία τους, αφού προηγουμένως καθόρισαν
Ορθοδόξως το νόημά τους, σύμφωνα με την εμπειρία τους.
Έτσι, με πολύ επιτυχημένη προσπάθεια, το πρόσωπο
ταυτίσθηκε με την υπόσταση, η φύση με την ουσία και η
ενέργεια ορίσθηκε ως η δραστική και ουσιώδης κίνηση της
φύσεως. Ακόμη, καθόρισαν ότι ο τρόπος υπάρξεως των
Προσώπων είναι το αγέννητο του Πατρός, το γεννητό του
Υιού και το εκπορευτό του Αγίου Πνεύματος.
Το σημαντικό είναι ότι πλέον οι όροι αυτοί δεν είναι
φιλοσοφικοί, αλλά, δι' αυτών, διατυπώνεται η προσωπική
εμπειρία του Τριαδικού Θεού, την οποία αποκτούν οι Άγιοι
με την μέθεξη της ακτίστου ενεργείας του Τριαδικού Θεού.
Οι όροι χρησιμοποιούνται για την διατύπωση του δόγματος
του Τριαδικού Θεού, αλλά η γνώση του Θεού είναι
εμπειρική, όπως θα δούμε στην συνέχεια.
Διατυπώνεται μία άποψη ότι η διδασκαλία περί της Αγίας
Τριάδος είναι της Καινής Διαθήκης και όχι της Παλαιάς
Διαθήκης, ότι στην Παλαιά Διαθήκη υπάρχει μονοθεΐα και,
επομένως, η τριαδικότητα του Θεού αποκαλύφθηκε μόνον
στην Καινή Διαθήκη.
«Επηρεασμένοι από τους
δυτικούς θεολόγους, πολλοί Ορθόδoξοι δεν δέχονται ούτε
να συζητήσουν για Άγια Τριάδα στην Παλαιά Διαθήκη, για
δύο λόγους:
Ο ένας λόγος γιατί είναι επηρεασμένοι από τους
ετεροδόξους, από τους δυτικούς ερμηνευτές και ο δεύτερος
λόγος διότι είναι επηρεασμένοι παρά πολύ από τον
νεοελληνισμό που εξύψωσε στα ύψη την αρχαία Ελληνική
φιλοσοφία και προσπαθούν την γνήσια Χριστιανική
διδασκαλία να την βγάλουν όχι μόνον από την Αγία Γραφή,
αλλά και από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους.
Γι' αυτό δεν λένε τώρα, εδώ στην Ελλάδα, έχουμε
συνδυασμό μεταξύ αρχαίας Ελλάδας και του Χριστιανισμού;».
Βέβαια, ο ενσαρκωθείς Χριστός μάς αποκάλυψε τον Πατέρα
και μας ανήγγειλε την έλευση του Αγίου Πνεύματος, αλλά
αφ’ ενός μεν ποτέ δεν ενεργεί το ένα Πρόσωπο ανεξάρτητα
από τα άλλα Πρόσωπα, διότι κοινή είναι η άκτιστη
ενέργεια του Τριαδικού Θεού, αφ’ ετέρου δε και η Παλαιά
Διαθήκη, όταν εξετασθεί υπό το πρίσμα της Καινής
Διαθήκης, είναι τριαδολογική.
«Όλο το σχήμα της
αποκαλύψεως και στην Παλαιά Διαθήκη και στην Καινή
Διαθήκη είναι καθαρά Τριαδολογία».
Για την τριαδικότητα του Θεού δεν ομιλεί μόνον η Καινή
Διαθήκη, αλλά και η Παλαιά, με άλλη ορολογία.
Ο προφήτης Ησαΐας, οκτακόσια χρόνια προ Χριστού, είδε
«τον Κύριον καθήμενον επί θρόνου υψηλού και επηρμένου»
και ήταν «πλήρης ο οίκος της δόξης αυτού». Τα Σεραφείμ,
όμως, που στέκονταν κυκλικώς πέριξ του θρόνου με τα έξι
πτερά «εκέκραγεν έτερος προς τον έτερον και έλεγον
άγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης πάσα η γη της
δόξης αυτού» (Ησαΐας στ', 1-3). Ο προφήτης είδε τον
Κύριο της δόξης, αλλά οι άγγελοι έλεγαν τρεις φορές το
«άγιος».
Εδώ υπάρχει εμφάνιση του Τριαδικού Θεού δια του Κυρίου
της δόξης, του Γιαχβέ. Έτσι είναι: ο Θεός (Ελοχείμ), ο
Κύριος της δόξης (Γιαχβέ) και το «Πνεύμα Κυρίου».
«Υπάρχουν στην Εβραϊκή
παράδοση και στην πατερική παράδοση ορισμένες
διακρίσεις. Είναι ο Θεός, ο Γιαχβέ, και το Πνεύμα του
Θεού. Ο Θεός, ο Άγγελος και το Πνεύμα του Θεού. Ο Θεός,
ο Κύριος της δόξης και το Πνεύμα του Θεού. Υπάρχει στην
Παλαιά Διαθήκη ορολογία σαφής περί της Αγίας Τριάδος.
Υπάρχει, όμως, στην Καινή Διαθήκη μια διαφοροποίηση, που
εκτός από την ορολογία της Παλαιάς Διαθήκης,
προστίθενται και το Πατήρ και ο Υιός. Δηλαδή, η μόνη
διαφορά στην ορολογία περί του Θεού είναι ότι στην Καινή
Διαθήκη προστίθεται το Πατήρ και Υιός. Αυτή είναι η
διαφορά μεταξύ Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Και γι'
αυτό, εξ αιτίας της ενσαρκώσεως, αποκαλύπτεται ο Θεός
της Παλαιάς Διαθήκης ως Πατήρ, και ο Άγγελος της Παλαιάς
Διαθήκης ως Υιός στην Καινή Διαθήκη. Εκτός από αυτήν την
διαφορά, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ Παλαιάς και Καινής
Διαθήκης στην ορολογία. Αυτή είναι η διαφορά».
Έτσι, στην Παλαιά Διαθήκη ο Τριαδικός Θεός λέγεται:
Θεός, Γιαχβέ ή Μεγάλης Βουλής Άγγελος ή Κύριος της
Δόξης, Πνεύμα Θεού. Στην Καινή Διαθήκη, παράλληλα με την
παλαιοδιαθηκική ορολογία, χρησιμοποιείται και η ορολογία
Πατήρ, Υιός ή Λόγος, και Άγιον Πνεύμα, λόγω της
ενσαρκώσεως, αφού ο Χριστός έχει δύο φύσεις: ως άνθρωπος
ήταν Υιός της Παρθένου, ως Θεός ήταν Υιός του Πατρός
και, βεβαίως, η ενανθρώπηση έγινε δια Πνεύματος Αγίου.
Στην συνέχεια οι Πατέρες της Εκκλησίας, λόγω του ότι οι
αιρετικοί χρησιμοποιούσαν φιλοσοφική ορολογία, ήτοι
ουσία, ενέργεια, πρόσωπα, υποστάσεις, ομιλώντας για τον
Τριαδικό Θεό, που είχε ίδια δόξα και ήταν διαφορετικά
πρόσωπα, χρησιμοποίησαν και άλλη ορολογία, παράλληλα με
την ορολογία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.
«Τώρα, υπάρχει και άλλη
διάκριση, μεταξύ της ουσίας του Θεού και της ενεργείας
του Θεού. Και μετά, υπάρχουν και οι υποστάσεις. Οπότε,
έχουμε ουσία, υπόσταση και ενέργεια.
Τώρα, αυτές οι διακρίσεις που γίνονται από τους Πατέρες
(και θέτω εδώ το ερώτημα το πιο σπουδαίο), είναι
φιλοσοφικές διακρίσεις, προέρχονται από την φιλοσοφική
σκέψη των Πατέρων; Είναι δηλαδή μεταφυσικές ή
οντολογικές διακρίσεις, που γίνονται μεταξύ ουσίας και
ενεργείας και των τριών υποστάσεων ή είναι από την
εμπειρία της Θεώσεως; Το συμπέρασμα που έφθασα είναι ότι
στην πατερική παράδοση η διάκριση ουσίας και ενεργείας
δεν είναι φιλοσοφική αλλά εμπειρίας».
Πάντως, το Τριαδικό του Θεού ομολογείται στην Παλαιά
Διαθήκη, στην Καινή Διαθήκη και στην διδασκαλία των
Πατέρων. Πρόκειται για την ίδια αλήθεια, αλλά
χρησιμοποιείται διαφορετική ορολογία. Η ίδια εμπειρία
διατυπώνεται με διαφορετικά ονόματα.
Μέρος 2ο
Ο άσαρκος Λόγος
Ελοχίμ ο Πατέρας, άγγελος
Γιαχβέ ο Υιός
π. Ι. Ρωμανίδης
Πηγή:
"Εμπειρική Δογματική τής
Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις τού π.
Ι. Ρωμανίδη" Τόμος Β΄. Τού σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου και αγ.
Βλασίου Ιεροθέου.
Ο Θεός, όταν εμφανίζεται, είναι ο Γιαχβέ, ο Κύριος της Δόξης, ο Άγγελος της Δόξης στην
καιομένη Βάτο, ο Μεγάλης Βουλής Άγγελος κλπ. Αυτός είναι
ο Γιαχβέ εμφανιζόμενος στους ανθρώπους. Και ο
κεκρυμμένος Θεός είναι ο Ελοχίμ.
Επειδή οι
αποκαλύψεις του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη είναι
αποκαλύψεις του Δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος,
ασάρκως, και, επειδή ο Λόγος έχει την ίδια δόξα με τον
Πατέρα, ως ομοούσιος με Αυτόν, γι' αυτό οι Προφήτες της
Παλαιάς Διαθήκης, που έφθασαν στην θεοπτία, απέκτησαν
την εμπειρία της δόξης του Τριαδικού Θεού.
Είναι
αξιοπρόσεκτο ότι, όταν οι Πατέρες της Εκκλησίας, όπως ο
Μέγας Αθανάσιος, συζητούσαν το δόγμα της Αγίας Τριάδος
με τους Αρειανούς, χρησιμοποιούσαν συνεχώς χωρία από την
Παλαιά Διαθήκη. Άλλωστε, και οι Αποστολικοί Πατέρες
χρησιμοποιούσαν πολύ την Παλαιά Διαθήκη, αφού τότε δεν
είχε απαρτισθεί ακόμη ο Κανόνας των βιβλίων της Καινής
Διαθήκης.
«Οι
Πατέρες συνέχεια συζητούν το δόγμα περί Αγίας Τριάδος
βάσει της Παλαιάς Διαθήκης. Η Παλαιά Διαθήκη είναι το
δόγμα περί Αγίας Τριάδος, όχι μόνον η Καινή Διαθήκη. Η
Καινή Διαθήκη είναι βοηθητική. Η Παλαιά Διαθήκη είναι
της Αγίας Τριάδος. Γιατί; Διότι έχουμε τον Ελοχίμ και
έχουμε τον Γιαχβέ. Ο Θεός, όταν εμφανίζεται, είναι ο
Γιαχβέ, ο Κύριος της Δόξης, ο Άγγελος της Δόξης στην
καιομένη Βάτο, ο Μεγάλης Βουλής Άγγελος κλπ. Αυτός είναι
ο Γιαχβέ εμφανιζόμενος στους ανθρώπους. Και ο
κεκρυμμένος Θεός είναι ο Ελοχίμ.
Οπότε,
έχουμε κεκρυμμένο Θεό και έχουμε εμφανιζόμενο Θεό στην
Παλαιά Διαθήκη. Μεταξύ των δύο δεν υπάρχει διαφορά.
Βλέποντας τον εμφανιζόμενο, βλέπουμε και τον μη
εμφανιζόμενο, διότι είναι ακριβώς το ίδιο. Η μία είναι
εικών του άλλου, εικών του αοράτου Θεού, λέει ο
Απόστολος Παύλος για τον Χριστό. Βλέποντας την εικόνα,
βλέπουμε το πρωτότυπο, το αρχέτυπο: "ο εωρακώς εμέ
εώρακε τον πατέρα" (Ιωάννης ιδ', 9).
Όλη η
επιχειρηματολογία για το δόγμα περί Αγίας Τριάδος είναι
άρρηκτα συνδεδεμένη με την εμπειρία της Θεώσεως των
Προφητών. Οι Προφήτες είναι εκείνοι οι οποίοι διδάσκουν
την διδασκαλία περί Αγίας Τριάδος, όχι μόνον η Καινή
Διαθήκη.
Σήμερα,
στην Παλαιά Διαθήκη έχουμε μονοθεΐα, λένε οι καθηγητές.
Καινή Διαθήκη είναι η αποκάλυψη πλέον της Αγίας Τριάδος.
Έχουμε Πατέρα, Υιό και Άγιον Πνεύμα στην Καινή Διαθήκη.
Στην Παλαιά Διαθήκη δεν έχουμε Πατέρα ούτε Υιό. Στην
Παλαιά Διαθήκη έχουμε μονοθεΐα και επανερχόμαστε τώρα
στην Τριαδολογία με την Καινή Διαθήκη, κάτι τέτοιο, ένα
σχήμα τέτοιο δηλαδή.
Όμως,
αυτός ο Άγγελος που λέγεται Θεός στην Παλαιά Διαθήκη,
είναι το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Βλέποντας
αυτό, το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, βλέπουμε το
αρχέτυπο, τον Πατέρα. Μετά έχουμε το Άγιον Πνεύμα, το
οποίον Πνεύμα είναι το πνεύμα του δοξασμού. Όποιος έχει
πνεύμα, δοξάζεται, βλέπει δια του Αγγέλου τον Θεό, δια
του απεσταλμένου τον Θεό. Όταν έχουμε τον απεσταλμένο,
βλέποντας τον απεσταλμένο, βλέπουμε τον ίδιο τον Θεό,
διότι αυτός είναι ο Θεός».
Όταν
διαβάσει κανείς την Παλαιά Διαθήκη μέσα από την εμπειρία
της Καινής Διαθήκης και της Εκκλησίας, τότε θα
διαπιστώσει ότι ο Λόγος του Θεού αποκάλυπτε την δόξα Του
στους Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης.
«Γίνεται
διάκριση στην Παλαιά Διαθήκη μεταξύ Ελοχίμ και Γιαχβέ,
γιατί οσάκις ο Θεός αποκαλύπτεται, αποκαλύπτεται εν τω
αγγέλω αυτού. Υπάρχει αυτός "ο Άγγελος της δόξης", ο
"Μεγάλης Βουλής Άγγελος", "ο Άγγελος Κυρίου" κ.ο.κ.
Και αυτός
ο Άγγελος στην Παλαιά Διαθήκη ο οποίος εμφανίζεται
συνεχώς στους Προφήτες, αυτός είναι ο Χριστός. Αυτή
είναι η διδασκαλία η ομόφωνη όλων των Πατέρων της
Εκκλησίας. Είναι η διδασκαλία της πατερικής παραδόσεως
και της λειτουργικής παραδόσεως μέχρι σήμερα.
Έτσι, ο
Χριστός απεκάλυψε την δόξα Του στους Προφήτες. Εάν θέλει
να δει κανείς λεπτομερέστατα αυτόν τον τρόπο, ας
διαβάσει το βιβλίο της Εξόδου, δηλαδή όλες τις εμπειρίες
του Μωυσέως γι' αυτά τα θέματα, και θα δει τι ρόλο
παίζει η δόξα του Θεού στις αποκαλύψεις αυτές και αυτός
ο Άγγελος ο οποίος συνεχώς εμφανίζεται παντού κ.ο.κ.
».
Οι
Προφήτες, βλέποντας τον άσαρκο Λόγο, έβλεπαν στον Λόγο
και τον Πατέρα και καταλάβαιναν ότι δεν υπάρχει διαφορά
μεταξύ Πατρός και Λόγου. Και εδώ ισχύει ο λόγος του
Χριστού: «Ο εωρακώς εμέ, εώρακε τον Πατέρα» (Ιωάννης
ιδ', 9).
«Σ’ αυτό
το σημείο πρέπει να ξανατονίσουμε ότι οι Προφήτες είδαν
εν Χάριτι τον Χριστό ασάρκως στην άκτιστη δόξα του
Πατρός και είδαν τον Πατέρα μόνο στον Λόγο, την
αναλλοίωτη και ακριβή εικόνα του Θεού.
Έτσι, οι
Προφήτες οι οποίοι είδαν και άκουσαν τον Άγγελο της
Δόξης, είδαν και άκουσαν τον ίδιο τον Θεό, χωρίς να
υπάρχει καμιά διαφορά στην ουσία και ενέργεια μεταξύ του
ξεχωριστού προσώπου ή υποστάσεως του Θεού, εκτός ότι ο
ένας είναι η πηγή της ύπαρξης του άλλου και δοτήρ της
δικής Του ουσίας και ενέργειας στον άλλο, ώστε ο
τελευταίος να τις έχει όχι χάριτι, αλλά φύσει».
Ο Λόγος
του Θεού εμφανίσθηκε στην καταφλεγομένη και μη
κατακαιομένη βάτο και ο Μωυσής έβλεπε την δόξα του Θεού
ως φως και αυτή η δόξα-φως είναι ταυτόσημη στα πρόσωπα
της Αγίας Τριάδος. Έτσι, τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος
έχουν την ίδια δόξα, όπως φαίνεται και στην εμπειρία. Τι
ενώνει τα Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος;
«Η
ταυτότητα της δόξης. Η δόξα της καιομένης βάτου, δηλαδή,
η άφλεκτος βάτος, αυτό που δεν είναι κτιστό. Δεν υπάρχει
κτιστό· αυτό
είναι φανερό ότι δεν είναι κτίσμα. Λοιπόν, κανένας
Εβραίος δεν λέει ποτέ ότι η δόξα του Θεού που
εμφανίζεται στους Προφήτες είναι κτίσμα. Και όταν ο
Άγγελος του Θεού εμφανίζεται, βέβαια, είναι δια της
δόξης του Θεού που εμφανίζεται με το φως κλπ.
Στον βίο
του Μωυσέως είναι ολοφάνερο αυτό το πράγμα. Βλέπουμε
στον Φίλωνα τον Ιουδαίο, πάλι είναι ολοφάνερο. Και οι
μοντέρνοι Εβραίοι, χωρίς να ξέρουν την διδασκαλία της
Ορθοδοξίας, διακρίνουν σαφώς μεταξύ ουσίας και ενεργείας
του Θεού».
«Στην
Πατερική Παράδοση, όμως, ο προφήτης είναι εκείνος ο
οποίος εδοξάσθη, είδε την δόξα του Αγγέλου, ή τον
άγγελον εν δόξη, και μάλιστα στην εμπειρία της καιομένης
βάτου, που περιγράφει ο Μωυσής. Εκεί μέσα είναι ο Θεός,
όπου είναι το Φως·
είναι το Φως μέσω του οποίου βλέπει ο Μωυσής το Φως. Και
μετά είναι και το Πυρ που είναι το Άγιον Πνεύμα. Αυτή
είναι η πατερική ερμηνεία, δηλαδή, ότι είναι ο Πατέρας,
ο Υιός και το Πνεύμα το Άγιο. Οπότε, ο Μωυσής βρίσκεται
μέσα σε αυτό το φως, το οποίον δεν καίει, διότι είναι
ένα Πυρ που δεν καίει. Είναι ένα Πυρ που δεν
καταναλίσκει την βάτο. Η βάτος παραμένει ανέπαφος, που
σημαίνει σαφώς ότι δεν είναι κτιστό φως, ότι δεν είναι
κτιστή η φωτιά. Δεν είναι κτιστή η φωτιά, διότι, εάν
ήταν κτιστή η φωτιά, θα είχε κατακάψει την βάτο. Βάλτε
μια φωτιά εδώ σε μια βάτο και θα έχουμε, ας πούμε,
δασοπυρεία (δεν είναι έτσι; Εδώ έχουμε στην Παλαιά
Διαθήκη μια καιομένη βάτο που δεν εκάηκε, δηλαδή έμεινεν
ανέπαφος. Δεν μπορεί να είναι κτιστή φωτιά, εκτός αν
έγινε θαύμα. Διότι, αν κανείς δεν δέχεται την Ορθόδοξη
διδασκαλία περί Θεώσεως, τότε θα καταντήσει με πολλά
θαύματα στην τσέπη του, δηλαδή. Οπότε, η καιομένη βάτος
για την Ορθόδοξη Παράδοση δεν ήταν κανένα θαύμα.
Αλλά για
τους Φράγκους, για τον Αυγουστίνο, ήταν ένα μεγάλο
θαύμα, ήταν μια κτιστή φωτιά που δεν έκαψε την βάτο, το
φυτό. Ήταν φωτιά, αλλά δεν έκαψε την βάτο, και αυτό ήταν
επειδή ο Θεός δεν άφησε την φωτιά να κάψει αυτό το
πράγμα, όπως καταλάβατε. Διαβάστε την Παλαιά Διαθήκη.
Είναι γεμάτη από θαύματα, δηλαδή, αν την διαβάσετε με
δυτικά όμματα. Αν διαβάσετε, όμως, την Παλαιά Διαθήκη
και την Καινή Διαθήκη με τα πατερικά όμματα, δεν
υπάρχουν θαύματα, από αυτής της απόψεως. Απλώς υπάρχουν
αποκαλύψεις της δόξης του Θεού. Αποκαλύψεις υπάρχουν».
Ο
αποκαλυπτόμενος Λόγος στους Προφήτες ήταν άκτιστος,
δηλαδή Θεός. Το κτιστό κάποτε δημιουργήθηκε, το άκτιστο
είναι αδημιούργητο, δηλαδή είναι Θεός.
«Γι' αυτό
έχουμε τον ερμηνευτικό Κανόνα του Μεγάλου Βασιλείου, ο
οποίος είναι το κλειδί όλης της ερμηνευτικής παραδόσεως
περί της Παλαιάς Διαθήκης. Και λέει καθαρά ο Μέγας
Βασίλειος: Όπου ο Άγγελος στην Παλαιά Διαθήκη ονομάζεται
ρητά Θεός, είναι ο Λόγος, ο οποίος εμφανίζεται στους
Προφήτες».
Ο Μ.
Βασίλειος, αντιμετωπίζοντας τις αιρετικές απόψεις του
Ευνομίου, έλεγε ότι σε όσες φανερώσεις του Θεού στην
Παλαιά Διαθήκη γίνεται λόγος για την φανέρωση του
Αγγέλου Κυρίου και προστίθεται η λέξη «Θεός», είναι ο
Μονογενής Υιός του Θεού.
Για
παράδειγμα, ο Άγγελος που εμφανίσθηκε στον Ιακώβ και
πάλεψε μαζί του ήταν ο Μονογενής Υιός του Θεού. Αυτήν
την βεβαιότητα είχε ο Ιακώβ, όταν διηγήθηκε την οπτασία:
«και είπε μοι ο Άγγελος του Θεού… Εγώ ειμί ο Θεός ο
οφθείς σοι εν τόπω Θεόν, ου ήλειψάς μοι εκεί στήλην»
(Γεν. κγ', 11-13). Ακόμη, ο Άγγελος Κυρίου εμφανίσθηκε
στον Μωυσή «εν πυρί φλογός εκ της βάτου» και έβλεπε ότι
«ο βάτος καίεται πυρί, ο δε βάτος ου κατεκαίετο» (Έξοδος
γ\ 2). Και, ενώ γίνεται λόγος για Άγγελο Κυρίου,
ακούγεται η φωνή του Θεού που του λέγει: «Εγώ ειμί ο
Θεός του Πατρός σου. Ο Θεός Αβραάμ και Θεός Ισαάκ και
Θεός Ιακώβ, απέστρεψε δε Μωυσής το πρόσωπον αυτού»
(Έξοδος γ', 6). Και στην ερώτηση του Μωυσή ποιο είναι το
όνομά του, ο Άγγελος Κυρίου είπε: «Εγώ ειμί ο Ων»
(Έξοδος γ', 14). Αυτός ο Άγγελος Κυρίου ήταν ο Γιαχβέ,
το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, Και ο Μ. Βασίλειος
ερμηνεύοντας αυτό μας δίνει τον ερμηνευτικό κανόνα:
«Παντί
ουν δήλον, ότι ένθα και Άγγελος και Θεός ο αυτός
προσηγόρευται, ο Μονογενής εστί δηλούμενος, εμφανίζων
εαυτόν κατά γενεάν τοις ανθρώποις, και το θέλημα του
Πατρός τοις Αγίοις αυτού διαγγέλλων. Ώστε και επί τον
Μωυσέως όντα εαυτόν ονομάσας, ουκ άλλος τις παρά τον
Θεόν Λόγον, τον εν αρχή όντα προς τον Θεόν, νοηθείη».
Εφ' όσον
οι Προφήτες είδαν την δόξα του Θεού, σημαίνει ότι είχαν
μέθεξη του Θεού και έφθασαν στην θέωση. Το σημαντικό
είναι ότι οι Προφήτες εν τω ασάρκω Λόγω έβλεπαν τον
Πατέρα και γενικά τον Τριαδικό Θεό ως δόξα, ως φως.
Οι
Προφήτες γνώρισαν τον Λόγο του Θεού, γι' αυτό στην
Μεταμόρφωση του Χριστού εμφανίσθηκαν μαζί με τον Χριστό
ο Μωυσής και ο Ηλίας.
«Ξεκίνησα
από τον Άγγελο του Κυρίου, την καιομένη βάτο, τις
θεοφάνειες στην Παλαιά Διαθήκη, για να τονίσω ότι αν
δείτε τα συγγράμματα των Πατέρων, τα κηρύγματα κυρίως
των Πατέρων, όταν κάνουν ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης,
ότι αυτή είναι η Αγία Τριάδα, αυτός είναι ο Χριστός που
εμφανίζεται στους Προφήτες. Γι' αυτό, οι πρώτοι που
γνώρισαν τον Χριστό, ήταν οι Προφήτες, αλλά τον Χριστό
άσαρκο, δεν ήταν ενσαρκωμένος ακόμα, και μέσω του
ασάρκου Χριστού ή του Αγγέλου της δόξης γνώρισαν τον
Πατέρα, τον Θεό, εφ' όσον είχαν Πνεύμα Άγιο».
Για να
χαρακτηρισθούν τα Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος ονομάσθηκαν
από τον Χριστό, τους Αποστόλους και τους Αγίους ως
Πατήρ, Υιός και Άγιον Πνεύμα. Αργότερα, αυτή η εμπειρία
καταγράφηκε με την γλώσσα της εποχής εκείνης, ώστε να
αντιμετωπισθούν οι αιρετικοί. Έτσι, χρησιμοποιήθηκαν οι
όροι «ουσία», «ενέργεια», «πρόσωπο-υπόσταση»,
«υποστατικό ιδίωμα». Πάντως, στην θεοπτία η όραση του
Θεού είναι φως.
Όταν διαβάσει κανείς τα κείμενα του Μεγάλου Αθανασίου
και άλλων Πατέρων, θα διαπιστώσει ότι τα επιχειρήματα
που αντέταξαν στους Αρειανούς, τα λάμβαναν από την
Παλαιά Διαθήκη, γιατί και οι Προφήτες έβλεπαν εν τω Λόγω
τον Πατέρα και αυτό γινόταν δια του Αγίου Πνεύματος.
Θεογνωσία Μέρος 2ο Β΄.
Ο
"Άγγελος Γιαχβέ" και η θέα του Θεού
Μιχάλης Μαυροφοράκης
και Αγάπιος Ματσαγκούρας
Απομαγνητοφώνηση από εκπομπή της Πειραϊκής
Εκκλησίας, της σειράς εκπομπών: "Ορθοδοξία και Αίρεση", του Β΄
Βιβλικού και των συνεργατών του.
Στην Αγία Γραφή συναντούμε συχνά μια φαινομενική αντίφαση, που μπερδεύει πολλούς.
Σε κάποια σημεία της λέει σαφώς ότι κάποιοι «είδαν τον Θεό», ενώ σε άλλα, ότι «κανείς
δεν μπορεί να δει τον Θεό». Και καθώς θα εξετάζουμε το θέμα του «Αγγέλου Γιαχβέ»,
θα έχουμε την ευκαιρία να το εξηγήσουμε.
Κανείς δεν
μπορεί να δει τον Θεό
Ας ξεκινήσουμε από εκείνα που ο
Μωυσής, ο θεράπων του αληθινού Θεού, ο προφήτης του Ισραήλ, ο
μεσίτης της Παλαιάς Διαθήκης κατέγραψε στο Έξοδος 33/λγ: 20:
«ου δυνήση ιδείν το πρόσωπόν μου· ου
γαρ μη ίδη άνθρωπος το πρόσωπόν μου και ζήσεται».
Είναι πολύ σαφή τα λόγια εδώ του
Κυρίου, ότι κανείς δεν μπορεί να δει τον Θεό.
Όμοίως, ο Ιησούς Χριστός στο Κατά
Ιωάννη 1/α: 18 κατά το κείμενο λέγει: «Θεόν
ουδείς
εώρακεν
πώποτε»
(=Κανείς δεν έχει δει ποτέ τον Θεό). Εδώ είναι πολύ σαφής και αυτή η
διατύπωση. Αλλά και ο Απόστολος Παύλος στην Α΄ Τιμοθεον 6/στ. 16
λέει: «ο μόνος έχων αθανασίαν, φως οικών απρόσιτον, ον είδεν ουδείς
ανθρώπων ουδέ ιδείν δύναται», (=δεν μπορεί κανείς να τον δει)
ω τιμή και κράτος αιώνιον· αμήν», (=στον οποίο ανήκουν η τιμή και το
κράτος, αμήν). Βλέπουμε ότι στις διατυπώσεις τους, όλοι οι άνθρωποι
του Θεού λένε : «τον Θεό δεν τον έχει δει και δεν μπορεί να τον δει
κανένας».
Η εμφάνιση του Θεού
στον Αβραάμ και στην Άγαρ
Όμως θα μπορούσε κανείς, ακούγοντας
τα λόγια του πρωτομάρτυρος Στεφάνου που βρίσκονται στις Πράξεις των
Αποστόλων καταγεγραμμένες (στο 7/ζ: 2), να υποστηρίξει ακριβώς το
αντίθετο. Εκεί απαντώντας στον αρχιερέα του κριτηρίου, ο Στέφανος
είπε τα εξής:
«άνδρες αδελφοί και πατέρες,
ακούσατε. Ο Θεός της δόξης ώφθη τω πατρί ημών Αβραάμ όντι εν
τη Μεσοποταμία, πριν ή κατοικήσαι αυτόν εν Χαρράν».
Εδώ λοιπόν καταρχήν, φαίνεται να
αντιφάσκει ο λόγος αυτός με τους προηγούμενους ότι ο Θεός της Δόξης
φάνηκε στον Αβραάμ, ότι ο Θεός παρουσιάστηκε και ο Αβραάμ είδε τον
Θεό της Δόξης.
Επίσης βλέπουμε και ένα άλλο
παράδειγμα, στο βιβλίο της Γενέσεως. Η Άγαρ, η δούλη του Αβραάμ,
φεύγει από το σπίτι του, και πορεύεται στην έρημο. Ας δούμε από την
Αγία Γραφή την αφήγηση:
Γένεσις 16/ιστ: 7-14:
«7 Εύρε δε αυτήν άγγελος Κυρίου επί της πηγής του ύδατος εν
τη ερήμω, επί της πηγής εν τη οδω Σουρ. 8 και είπεν αυτη ο
άγγελος Κυρίου. Άγαρ, παιδίσκη Σάρας, πόθεν έρχη και που πορεύη;
και είπεν· από προσώπου Σάρας της κυρίας μου εγώ αποδιδράσκω. 9 είπε
δε αυτη ο άγγελος Κυρίου· αποστράφηθι προς την κυρίαν σου και
ταπεινώθητι υπό τας χείρας αυτής».
Είναι σαφές, ότι της μιλάει ο
άγγελος του Κυρίου, «ο άγγελος του Γιαχβέ», κατά το Εβραϊκό κείμενο.
Ας δούμε όμως τη συνέχεια της αφήγησης, γιατί παρουσιάζει ξεχωριστό
ενδιαφέρον:
«10 και είπεν αυτη ο άγγελος
Κυρίου· πληθύνων πληθυνώ το σπέρμα σου, και ουκ αριθμηθήσεται
υπό του πλήθους. 11 και είπεν αυτη ο άγγελος Κυρίου·
ιδού, συ εν γαστρί έχεις και τέξη υιόν και καλέσεις το όνομα αυτού
Ισμαήλ, ότι επήκουσε Κύριος τη ταπεινώσει σου. 12 ούτος έσται
άγροικος άνθρωπος αι χείρες αυτού επί πάντας, και αι χείρες πάντων
επ’ αυτόν, και κατά πρόσωπον πάντων των αδελφών αυτού κατοικήσει. 13
και εκάλεσεν Άγαρ το όνομα Κυρίου («Γιαχβέ» κατά το
Εβραϊκό), του λαλούντος προς αυτήν: ΄΄Συ ο Θεός ο επιδών
με΄΄, (που με είδες), ότι είπε· και γαρ ενώπιον είδον
οφθέντα μοι. (είδα αυτόν που με είδε) 14 ένεκεν τούτου εκάλεσε το
φρέαρ Φρέαρ ΄΄ου ενώπιον είδον΄΄ («Του Ζώντος και Βλέποντος»
κατά το Εβραϊκό). ιδού ανά μέσον Κάδης και ανά μέσον Βαράδ».
Στη μια μας λέει το χωρίο ότι
πρόκειται για Άγγελο του Γιαχβέ, και στην άλλη λέει η Άγαρ: «Εγώ
είδα τον Γιαχβέ, Αυτόν που με είδε, που επέβλεψε σε μένα και
την κατάστασή μου», (γιατί ήταν κυνηγημένη), και φτάνει στο σημείο
να ονομάσει το φρέαρ εκεί, «Φρέαρ του Ζώντος και βλέποντος»,
υπονοώντας τον Γιαχβέ. Τι συμβαίνει εδώ πέρα; Είδε Άγγελο ή είδε
τον Γιαχβέ; Και είναι δυνατόν να είδε Άγγελο και να λέει ότι είδε
τον Γιαχβέ; Τι ήταν η εμπειρία της δηλαδή; Τι υπάρχει εδώ; Τι
συγκαλυμμένο κρύβεται πίσω από αυτήν την διατύπωση;
Θα πρέπει λοιπόν να μας μείνει από
αυτό το χωρίο που μόλις διαβάσαμε, πρώτον, το ότι
η Άγαρ είδε τον Κύριο, τον Κύριο της Δόξης,
τον Γιαχβέ, όπως αναφέρει το εβραϊκό κείμενο και μάλιστα, παράλληλα,
ότι αυτός ο Γιαχβέ αποκαλείται και Άγγελος Γιαχβέ, κάτι
για το οποίο θα μιλήσουμε στην συνέχεια.
Η εμφάνιση
του Θεού στον Ιακώβ
Ας δούμε όμως ακόμη άλλο ένα χωρίο,
από την Γένεση πάλι, κεφάλαιο 32/λβ: 30, όπου έχουμε άλλη μια
Θεοφάνεια, άλλη μια εμφάνιση του Γιαχβέ, αυτήν την φορά στον Ιακώβ.
Και εκεί στο στίχο 30 μας λέει το βιβλίο της Γενέσεως τα εξής: «Και
εκάλεσεν Ιακώβ το όνομα του τόπου εκείνου, «Είδος Θεού» (Εβραϊκά: «Φανουήλ»
= «πρόσωπον Θεού»)· είδον γαρ Θεόν πρόσωπον προς πρόσωπον,
και εσώθη μου η ψυχή» Είπε λοιπόν ο Ιακώβ ότι είδε τον Θεό πρόσωπον
προς πρόσωπον. Πώς συμβιβάζεται λοιπόν να διαβάζουμε στην Καινή
Διαθήκη ότι «Θεόν
ουδείς εώρακεν πώποτε»
(= ότι «κανείς δεν είδε ποτέ τον Θεό») και από την άλλη μεριά να μας
λέει ο Ιακώβ ότι είδε τον Θεό
πρόσωπον προς πρόσωπον;
Η εμφάνιση
του Θεού στον Μωυσή
Το ίδιο δε συμβαίνει και με τον
Μωυσή. Στο βιβλίο της Εξόδου 3/γ 2-4: ΄΄2 ώφθη δε αυτω άγγελος
Κυρίου εν πυρί φλογός εκ του βάτου, και ορά ότι ο βάτος καίεται
πυρί, ο δε βάτος ου κατεκαίετο. 3 είπε δε Μωυσής: «Παρελθών όψομαι
το όραμα το μέγα τούτο, ότι ου κατακαίεται ο βάτος». 4 ως δε είδε
Κύριος ότι προσάγει ιδείν, εκάλεσεν αυτόν ο Κύριος εκ του
βάτου λέγων: «Μωυσή, Μωυσή!» Ο δε είπε: «Τι εστι;»΄΄
Μα, κατά το εδάφιο 2, στην βάτο ήταν
Άγγελος Γιαχβέ. Και στο εδάφιο 4 αναφέρει ο ο Γιαχβέ
εκ μέσου της βάτου, του φώναξε και του είπε: «Μωυσή, Μωυσή!» και ο
Μωυσής του απάντησε.
Και προσέξτε τι γράφει στο εδάφιο 6:
«και είπεν: Εγώ ειμι ο Θεός του πατρός σου, Θεός Αβραάμ και Θεός
Ισαάκ και Θεός Ιακώβ. Απέστρεψε δε Μωυσής το πρόσωπον αυτού·
ευλαβείτο γαρ κατεμβλέψαι ενώπιον του Θεού».
Είναι πολύ σημαντικό αυτό το σημείο.
Εδώ ο Μωυσής φοβάται να εμβλέψει εις τον Θεόν, διότι είχε την
πληροφορία ότι πρόκειται για τον Θεό εκ μέσου της βάτου, όχι για
απλό και κτιστό Άγγελο του Γιαχβέ, αλλά περί Τούτου του Θεού του
Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ!
Η εμφάνιση
του Θεού στον Γεδεών
Ας προχωρήσουμε με ένα ακόμα χωρίο,
αυτήν την φορά από το βιβλίο των Κριτών, όπου ο Κύριος, ο Γιαχβέ,
συνομιλεί, διαλέγεται και εμφανίζεται στον Γεδεών.
Διαβάζουμε από το βιβλίο των Κριτών,
κεφάλαιο 6/στ: 11-16:
«11 Και ήλθεν άγγελος Κυρίου
(«άγγελος Γιαχβέ» κατά το Εβραϊκό), και εκάθισεν υπό την τερέμινθον
την εν Εφραθά την Ιωάς πατρός του Εσδρί, και Γεδεών ο υιος αυτού
ραβδίζων σίτον εν ληνω εις εκφυγείν από προσώπου του Μαδιάμ. 12 και
ώφθη αυτω ο άγγελος Κυρίου («άγγελος Γιαχβέ» κατά το Εβραϊκό),
και είπε προς αυτόν: «Κύριος μετά σου, (=Ο Γιαχβέ μαζί σου),
ισχυρός των δυνάμεων». 13 και είπε προς αυτόν Γεδεών: «εν εμοί,
Κύριέ μου, (= «Γιαχβέ» κατά το Εβραϊκό), και ει έστι
Κύριος μεθ ‘ ημών, εις τι εύρεν ημάς τα κακά ταύτα; και που εστι
πάντα τα θαυμάσια αυτού, α διηγήσαντο ημίν οι πατέρες ημών λέγοντες,
μη ουχί εξ Αιγύπτου ανήγαγεν ημάς Κύριος; και νυν εξέρριψεν ημάς και
έδωκεν ημάς εν χειρί Μαδιάμ».
Προσέξτε, ότι
ο Γεδεών αποκαλεί τον Άγγελο: «Γιαχβέ», παρά
το ότι ο άγγελος μιλάει για τον «Γιαχβέ»!
Και συνεχίζει η αφήγηση στον στίχο
14: «και επέστρεψε προς αυτόν ο άγγελος Κυρίου (όχι «άγγελος Κυρίου»,
αλλά: «ο Γιαχβέ» κατά το Εβραϊκό), και είπε: «Πορεύου εν τη
ισχύϊ σου ταύτη και σώσεις τον Ισραήλ εκ χειρός Μαδιάμ· ιδού
εξαπέστειλά σε. 15 και είπε προς αυτόν Γεδεών: «εν εμοί,
Κύριέ μου, (=«Γιαχβέ» κατά το Εβραϊκό), εν τίνι
σώσω τον Ισραήλ; ιδού η χιλιάς μου ησθένησεν εν Μανασσή, και εγώ
ειμι μικρότερος εν οίκω του πατρός μου». 16 και είπε προς αυτόν ο
άγγελος Κυρίου (όχι «άγγελος Κυρίου», αλλά: «Γιαχβέ»
κατά το Εβραϊκό): Κύριος έσται μετά σου, και πατάξεις την Μαδιάμ
ωσεί άνδρα ένα».
Παρατηρούμε, ότι ο Γεδεών, δεν τον
αποκαλεί: «άγγελε του Κυρίου», αλλά τον αποκαλεί: «ΓΙΑΧΒΕ»! Μάλιστα
κατά το Εβραϊκό πρωτότυπο κείμενο, ενώ στην αρχή λέει ότι πρόκειται
για «άγγελο Κυρίου», μετά η ίδια η Αγία
Γραφή, τον αποκαλεί «Γιαχβέ», και όχι «άγγελο Κυρίου».
Παρατηρούμε, λοιπόν πάλι, ότι αφενός
ενώ συνομιλεί ο Ίδιος ο Γιαχβέ με τον Γεδεών και προφανώς, ο Γεδεών
βλέπει τον Γιαχβέ, ενώ παράλληλα παρατηρούμε ότι άλλοτε αποκαλείται
«Άγγελος Γιαχβέ» και άλλοτε «Γιαχβέ». Και εδώ προφανώς αυτό μπέρδεψε
τον μεταφραστή της μετάφρασης των Ο΄, και μετέτρεψε σε δύο σημεία το
«Γιαχβέ», που υπήρχε στο πρωτότυπο Εβραϊκό κείμενο, σε «άγγελο
Γιαχβέ», γιατί δεν μπορούσε να αντιληφθεί τι συμβαίνει!
Το εδάφιο 14 μάλιστα, είναι πολύ
σημαντικό διότι λέει: «Δεν σε στέλνω εγώ;»
Όχι: «δεν σε στέλνει ο Γιαχβέ;». Λέει: «εξαπέστειλά
σε». Έχοντας Αυτός πράγματι την εξουσία ως «ο»
Θεός του ουρανού και της γης, ως «ο» Θεός του Αβραάμ, του
Ισαάκ και του Ιακώβ πραγματικά να αποστέλλει, να καλεί και να
διατάσσει.
Η εμφάνιση
του Θεού στους γονείς του Σαμψών
Συνεχίζοντας το βιβλίο των Κριτών
στο 13/ιγ΄ κεφάλαιο, έχουμε την περίπτωση των γονέων του Σαμψών. Του
Μανωέ και της συζύγου του. Στην αφήγηση αυτή, αναφέρεται σαφώς
πολλές φορές σε πλήθος εδαφίων, ότι εμφανίσθηκε σε αυτούς «άγγελος
Γιαχβέ», δηλαδή «αγγελιοφόρος του Γιαχβέ». Όμως ας δούμε ένα μέρος
της αφήγησης.
Στον Μανωέ και στη σύζυγό του
εμφανίζεται ο Άγγελος του Γιαχβέ, σύμφωνα με το 16, και στο 17 λέγει:
«Και είπεν ο Μανωέ προς τον Άγγελο
του Γιαχβέ: ΄΄Ποιο είναι το όνομά σου για να σε δοξάζουμε;΄΄». Και
στο 18 λέγει : «Ο Άγγελος του Γιαχβέ είπε προς αυτόν: ΄΄Γιατί
ρωτάς περί του ονόματός μου; Διότι είναι θαυμαστόν». Ας δούμε
όμως και τη συνέχεια:
«20 και εγένετο εν τω αναβήναι την
φλόγα επάνω του θυσιαστηρίου έως του ουρανού και ανέβη ο άγγελος
Κυρίου εν τη φλογί του θυσιαστηρίου, και Μανωέ και η γυνή αυτού
βλέποντες και έπεσαν επί πρόσωπον αυτών επί την γην. 21 και ου
προσέθηκεν έτι ο άγγελος Κυρίου οφθήναι προς Μανωέ και προς
την γυναίκα αυτού· τότε έγνω Μανωέ ότι
άγγελος Κυρίου ούτος. 22 και είπε Μανωέ προς την γυναίκα
αυτού· θανάτω αποθανούμεθα, ότι Θεόν
είδομεν».
Πώς γίνεται να λέει ότι εβόησε ότι
ήτο Άγγελος Γιαχβέ και όμως στη συνέχεια να λέγει ο ίδιος, αυτός ο
άνθρωπος ο πιστός του Θεού, να λέει: «Είδαμε τον Θεό και θα
πεθάνουμε»;
Είναι σαφές, ότι οι πιστοί άνθρωποι
του Θεού, εκείνοι που είχαν προχωρήσει στην αρετή εν τω νόμο του
Μωυσέως, γνώριζαν ακριβώς τον Αληθινό Θεό. Και την κατάλληλη στιγμή
λάμβαναν πληροφορία από Αυτόν ότι Αυτός ήταν μπροστά τους και σε
Αυτόν προσέπιπταν, Αυτόν προσκυνούσαν και για Αυτόν μιλούσαν,
μολονότι μπορεί να εμφανιζόταν ως Άγγελος Γιαχβέ. Γνώριζαν ότι
επρόκειτο περί του Ακτίστου.
Πριν όμως προχωρήσουμε, ας τονίσουμε
και πάλι ότι υπάρχει σαφής διάκρισις ανάμεσα στο Κτιστό και στο
Άκτιστο . Τονίζουμε επίσης και κάτι ακόμα, προς αποφυγή κάθε
παρεξηγήσεως, η οποία πολλές φορές εσκεμμένα δημιουργείται από
πολλούς αιρετικούς, ότι εδώ δεν αναφέρει ότι «είδαμε κάποιον Θεόν»,
δηλαδή Άγγελο, αλλά «τον Θεόν». Γιατί στο Εβραϊκό κείμενο,
υπάρχει εκεί το οριστικό άρθρο! Το ίδιο είδαμε, περί «ΤΟΥ ΘΕΟΥ»
και σε όλα τα προηγούμενα χωρία που εξετάσαμε. Υπάρχει το οριστικό
άρθρο που προσδιορίζει επακριβώς το τι είδαν. Είδαν τον Θεό, τον
Αληθινό Θεό του Ουρανού και της γης. Άλλωστε, οι πιστοί Ισραηλίτες,
δεν διανοούντο να θεωρήσουν «θεό» οποιονδήποτε άλλον!
Ο "Άγγελος
της Διαθήκης" στον Μαλαχία
Ας συνεχίσουμε από τον προφήτη
Μαλαχία αυτήν την φορά. Προχωρήσαμε από την Πεντάτευχο, στους Κριτές,
στους Προφήτες, και τώρα θα δούμε στο 3/γ’ κεφάλαιο του Μαλαχία στον
1ο στίχο.
Εκεί ο προφήτης Μαλαχίας καταγράφει
τα λόγια του Θεού, έτσι όπως του τα απεκάλυψε ο Ίδιος:
«1 ΙΔΟΥ εγώ εξαποστέλλω τον άγγελόν
μου, και επιβλέψεται οδόν προ προσώπου μου, και εξαίφνης ήξει εις
τον ναόν εαυτού Κύριος, («Γιαχβέ» κατά το Εβραϊκό), ον
υμείς ζητείτε, και ο άγγελος της διαθήκης, ον υμείς θέλετε·
ιδού έρχεται, λέγει Κύριος παντοκράτωρ».
Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό χωρίο,
το οποίο ίσως θα μας δοθεί η ευκαιρία και στο μέλλον να το
αναλύσουμε διεξοδικότερα. Εντούτοις ας σταθούμε προς το παρόν, και
στα πλαίσια της μελέτης που κάνουμε στο εξής σημείο:
Λέγει ότι: «ο Κύριος, τον
οποίο εσείς ζητάτε, δηλαδή ο Γιαχβέ
που περιμένετε, ξαφνικά θα έρθει εις τον Ναό Αυτού»,
και διευκρινίζει στη συνέχεια, ότι αυτός ο «Γιαχβέ»,
είναι «ο Άγγελος της Διαθήκης». Αναφέρεται λοιπόν ο
Γιαχβέ ως και ο Άγγελος της Διαθήκης, ο οποίος θα έλθει εις τον Ναόν!
Είναι ο ίδιος Άγγελος που τον
βλέπουμε να μιλεί με τον Μωυσή στην βάτο, ο οποίος είναι ο Θεός του
Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ. Εμφανίζεται ως Άγγελος, ως «αγγελιαφόρος»,
αλλά είναι Άκτιστο Ον, είναι Αυτός Ούτος ο
Γιαχβέ όπως είπαμε.
Αλλά ας κάνουμε ένα κύκλο πάλι στην
Παλαιά Διαθήκη. Ας γυρίσουμε πίσω στο βιβλίο της Γενέσεως 48/μη: 15
και 16, να δούμε τα λόγια με τα οποία ευλογεί ο Πατριάρχης Ιακώβ τα
παιδιά του, τη στιγμή που πλησιάζει το τέλος της ζωής του στη γη:
«15 και ευλόγησεν αυτούς και είπεν·
ο Θεός, ω ευηρέστησαν οι πατέρες μου ενώπιον αυτού, Αβραάμ και Ισαάκ,
ο Θεός ο τρέφων με εκ νεότητος έως της
ημέρας ταύτης, 16 ο άγγελος ο ρυόμενός με εκ πάντων των κακών
ευλογήσαι τα παιδία ταύτα, και επικληθήσεται εν αυτοίς το όνομά μου
και το όνομα των πατέρων μου Αβραάμ και Ισαάκ, και πληθυνθείησαν εις
πλήθος πολύ επί της γης.»
Εδώ ο Ιακώβ ταυτίζει απολύτως τον
Θεό των Πατέρων του, Αβραάμ και Ισαάκ, με τον Θεό που του φανερώθηκε
και με τον οποίο πάλεψε, με τον Άγγελο ο οποίος τον συντρόφευσε και
που τον ευλόγησε. Είναι
πολύ σαφές ότι οι δίκαιοι αυτοί, είχαν όραση του Παντοδυνάμου, τω
προσώπω Ακτίστου Αγγέλου που ήταν γνωστός σε όλους. Και
υπήρχε σε όλους του πιστούς δούλους του Θεού
η πληροφορία ότι ενώπιον τους βρισκόταν ο Γιαχβέ.
Ιησούς
Γιαχβέ: Ο άκτιστος Άγγελος της Διαθήκης
Αφού λοιπόν κάναμε αυτόν τον κύκλο
σε διάφορα χωρία περί του Θεού, που άλλοτε είναι αδύνατο κανείς να
Τον δει και άλλοτε εμφανίζεται ρητώς στους Αγίους της Παλαιάς
Διαθήκης, ας επιστρέψουμε στον προφήτη Μαλαχία για να διαπιστώσουμε
ποιος είναι Αυτός ο Γιαχβέ ή ο Άγγελος του Γιαχβέ που εμφανιζόταν
στους προφήτες και στους αγίους.
Διαβάζουμε λοιπόν πάλι, το: Μαλαχίας
3/γ: 1 κατά το Εβραϊκό κείμενο αυτή τη φορά:
«Ιδού εγώ αποστέλλω τον Άγγελόν μου,
και θέλει κατασκευάσει την οδόν έμπροσθεν μου».
Μιλά εδώ λοιπόν, για κάποιον Άγγελο
που θα κατασκευάσει, θα προετοιμάσει την Οδό του Κυρίου. Και
συνεχίζει:
«Και ο
Κύριος τον οποίο σεις ζητείτε, εξαίφνης θέλει ελθεί εις τον Ναόν
Αυτού, ναι ο Άγγελος της Διαθήκης, τον οποίο σεις θέλετε.
Ιδού, έρχεται! λέγει ο Κύριος των Δυνάμεων».
Έχουμε λοιπόν 2 Αγγέλους. Ο ένας
Άγγελος που αναφέρεται πρώτος, προετοιμάζει την Οδό του Κυρίου, που
αλλιώς αναφέρεται και ως Άγγελος της Διαθήκης, ο οποίος θα
επισκεφθεί τον Ναό Του και για τον οποίο, λέγει ο Μαλαχίας,
επιβεβαιώνει ο Κύριος των Δυνάμεων ότι έρχεται.
Ας δούμε το ίδιο χωρίο, πώς
αναφέρεται από τους Ευαγγελιστές στην Καινή Διαθήκη για να
διαπιστώσουμε τι ακριβώς εννοεί.
Διαβάζουμε από το κατά Ματθαίον
Ευαγγέλιο, 11/ια: 10 και 11. Εκεί ο Ιησούς Χριστός αναφέρεται στον
Ιωάννη τον Βαπτιστή και στην διακονία του:
«Ούτος γαρ εστι περί ου γέγραπται·
ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελόν μου προ προσώπου σου, ος κατασκευάσει
την οδόν σου έμπροσθέν σου. 11 αμήν λέγω υμίν, ουκ εγήγερται εν
γεννητοίς γυναικών μείζων Ιωάννου του βαπτιστού· ο δε μικρότερος εν
τη βασιλεία των ουρανών μείζων αυτού εστιν».
Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής λοιπόν, μας
λέγει ο Κύριος, ότι είναι εκείνος, ο οποίος περιγράφεται από το
χωρίο του Μαλαχία ως «ο Άγγελος που θα κατασκεύαζε την οδό του
Κυρίου».
Ας το δούμε, όμως, πιο αναλυτικά
αυτό το χωρίο, από το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, όπου ο Ζαχαρίας εν
Πνεύματι Αγίω, αναφέρει για την διακονία του γιου του, του Ιωάννη.
Εκεί λέει τα εξής:
«Και συ, παιδίον, προφήτης υψίστου
κληθήση· προπορεύση γαρ προ προσώπου Κυρίου ετοιμάσαι οδούς αυτού»
(Λουκάς 1/α: 76).
Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος λοιπόν, είναι
ο Αγγελιοφόρος, ο Διάκονος που ετοίμασε την οδό του Γιαχβέ. Ο
Ζαχαρίας, ο πατέρας του Ιωάννη, δεν γνωρίζει άλλον Κύριο, αλλά μόνο
τον Γιαχβέ. Να, λοιπόν, ποιος είναι ο Γιαχβέ που εμφανίζεται ως
άκτιστος Άγγελος στην Παλαιά Διαθήκη. Ο Ίδιος, εμφανίζεται στην
Καινή Διαθήκη ως ο ένσαρκος Ιησούς Χριστός, ο Κύριος ο οποίος
προσέλαβε την ανθρώπινη φύση πραγματικά για να την θεραπεύσει. Είναι
ο Σωτήρ και Κύριος.
Λοιπόν, το Πρόσωπο του Ιησού Χριστού
μας παρέχει τη μόνη λύση στο αίνιγμα των φαινομένων εμφανίσεων του
Θεού στην Παλαιά Διαθήκη, εν τω προσώπω αυτού του μυστηριώδους «Αγγέλου
της Διαθήκης». Αυτός ο Ιησούς Χριστός είναι που ονομάζεται
πράγματι Γιαχβέ. Γιατί όπως ο Πατέρας είναι «Γιαχβέ», έτσι
και ο
Υιός είναι επίσης «Γιαχβέ», πράγμα που το έχουμε δείξει και σε
πολλές άλλες μελέτες μας σε αυτή την ιστοσελίδα.
Αυτόν έβλεπαν σε όλη την ιστορία οι
άνθρωποι του Θεού, και είχαν συνείδηση, ότι είδαν τον Ίδιο τον
Γιαχβέ. Όχι όμως κατά τη Θεϊκή του φύση, αλλά εν τη υποστάσει του
Υιού και Λόγου Γιαχβέ, του Ιησού Χριστού, στην προανθρώπινη ύπαρξή
Του.
Τα λόγια της Αγίας Γραφής, ότι: «τον
Θεό δεν τον είδε ποτέ κανείς», και ότι: «όποιος δει τον Θεό δεν
μπορεί να ζήσει», αναφέρονται στην άκτιστη ΟΥΣΙΑ του Θεού. Όμως ο
Γιαχβέ Λόγος, ο άκτιστος «Άγγελος Γιαχβέ» Ιησούς Χριστός,
φανερωνόταν με διάφορες ορατές μορφές στους πιστούς, σε όλη την
ιστορία. Και τους έδινε διαβεβαίωση, ότι Αυτός που είδαν ήταν ο
Γιαχβέ. Και γι’ αυτό αυτοί φοβούνταν ότι θα πεθάνουν, επειδή «είδαν
τον Θεόν».
Τον
Θεό λοιπόν, κανείς δεν μπορεί να τον δει κατά την ουσία Του,
όμως μπορεί να τον δει στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, του «Αγγελιαφόρου
της Διαθήκης».
Το άρθρο αυτό, δημιουργήθηκε από απομαγνητοφώνηση εκπομπής
"Ορθοδοξία και Αίρεση", του ραδιοσταθμού της Πειραϊκής Εκκλησίας το
1994.
Εκφωνητές: Μιχάλης Μαυροφοράκης και Αγάπιος Ματσαγκούρας +.
Απομαγνητοφώνηση: Β. Τ.
Διαμόρφωση άρθρου: Ν. Μ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου